TuinBiotoop
c2. Bloemenborder aangeplant
Onze inheemse en ingeburgerde dieren willen een natuurvriendelijke tuin met zo weinig mogelijk eentonige aanplantingen. Een bloemenborder waarin een grote variatie aan bloeiende en inheemse kruiden voorkomt, met meerdere hoogteverschillen, is ecologisch en tevens economisch veel interessanter. Eens je met dit stappenplan van start gaat is de tijd dat je elk jaar je borders moest bemesten met blauwe-, roze- of koemestkorrels voor goed voorbij. Met deze tips voorkom je treurige borders na een hittegolf.
In dit tuinbiotoop werken we 100% met een bodem zoals die oorspronkelijk zou zijn op jouw tuinlocatie, wat afwijkt van wat een tuinarchitect, -aannemer, tuinman of tuincentra zouden aanbevelen. Een ecologisch verantwoorde bloemenborder is niet de natuur in je tuin omvormen naar wat jij mooi vind in tuinmagazines, Pinterest of op tv, maar wel de oorspronkelijke planten uit jouw regio terug een kans geven in je tuin. Met deze vegetatie kan je alsnog mooie vormen en sfeervolle vakken in je borders creëren, wat een buffet is voor lokale biodiversiteit.
Een aangeplante bloemenborder is eigenlijk een bloemenweide waarin wilde grassoorten en ongewenste kruiden niet welkom zijn tussen plantengroepen die je soort per soort hebt uitgekozen. Dit tuinbiotoop is een boord in je tuin aangeplant met een mix van vaste planten. Eventueel met struiken om zo ook in de winter je border vorm te geven.
Door vanaf de aanleg je gewenste plantensoorten aan te brengen kan je bijzondere taferelen creëren in je tuin. Eén groot Bed & Breakfast voor o.a. bijen en vlinders. Het aanleggen en onderhouden van aangeplante border met inheemse planten is wel wat anders dan we klassiek gewoon zijn, waarover meer info verderop in dit stappenplan. Een reeds bestaande bloemenborder aanvullen met inheemse kruiden soorten komt ook aan bod.
☀️ zon tot halfschaduw
🍽️ voedingsarme bodem = onderhoudsvriendelijk
🐞trekt zeer veel nuttige insecten aan
🌼 tot 11 maanden bloei
💧 zeer droge tot zeer natte bodem
💰 hogere kost dan bloemenweide of bloemrijk gazon
👨🌾 vraagt meer onderhoud dan bloemenweide
👣 mag 1-2 per jaar betreden worden
🎓 beetje plantenkennis vereist
🐦 lokt vogels
👓 gestructureerde uitstraling
🍂 er mag snel verterend bladval op terecht komen
💐 leuk voor plukboeketjes
🌱 niet geschikt naast een bloemenweide = veel wieden
↔️ plant 3x méér dan aanbevolen #/m² en wied daardoor minder
#1 Omkoppen > juni - juli
Waar je gaat aanplanten wil je starten met blote grond, dus haal je de nog aanwezige vegetatie van de bodem af om vervolgens je bodem óm te schuppen (omkoppen). Wil je maar een klein stukje border gaan aanplanten, dan kan je ter plekke de grond wat omwoelen. Voor grotere oppervlakten kan je best omkoppen door eerst een greppel te graven van min. 30cm diep. Hiernaast graaf je een nieuwe greppel, en je gooit telkens de grond ondersteboven in de vorige greppel, zodat het de oude toplaag onderaan komt te zitten. Met de grond uit de eerste vul je de allerlaatste greppel terug op.
Moet je nog grond (teelaarde) aanvoeren? Meng dan zeker 2/3 wit- of rivierzand onder je teelaarde om een goede structuur te bekomen voor inheemse zandgrond planten. Is de locatie van je tuin niet in een zandstreek, dan pas je dit aan naar leem of klei. Het is vaak interessanter om in het oog te houden wanneer er in je omgeving een kelder wordt uitgegraven bij nieuwbouw en daar wat kruiwagens te gaan vullen (mits goedkeuring natuurlijk) met oorspronkelijke grond. Die keldergrond lag ooit aan de oppervlakte van dat perceel in de duizenden jaren vóór dat er aan bos- of landbouw werd gedaan. Van nature kennen we in onze streken een voedingsarme bodem. Voeg dus geen meststof toe, dat versterkt de groei van grassen en ongewenste kruiden zo fel dat je jonge kiemende planten te weinig kans krijgen.
Wil je een sterk groeiende border bekomen, dan kan je compost ondermengen. Compost verbetert de bodemstructuur, verhoogt de vruchtbaarheid, bevordert waterretentie, onderdrukt ziekten en stimuleert gezonde plantengroei. Leg dan eerst een laag van 1-3cm compost op de oppervlakte alvorens die om te koppen. Nu weet je dat het zorgt voor sterkere groei van planten, ook van onkruiden dus. Bezint voor je begint met het toevoegen van nutriënten. Inheems plantgoed kan zonder.
#2 Egaliseren
Ga driemaal over de oppervlakte er met een 3-tand doorheen om van je brokkelige bodem een kruimelige oppervlakte te maken. Van Noord naar Zuid, van Oost naar West en van Noordoost naar Zuidwest bijvoorbeeld.
Leg alles mooi vlak met een brede rijf of hooirijf. Steenpuin en wortels verwijderen van het oppervlak.
#3 Valszaaibed > juli - augustus
Laat 3 weken onkruiden kiemen en trek deze met de hand uit (=wieden) of maak gebruik van een hak/schoffel en rijf. Dit herhaal je minimum 2 maal; gedurende enkele weken het onkruid laten kiemen en het daarna verwijderen. Zo voorkom je concurrentie van onkruiden tussen de planten die je hier gaat neerzetten.
#4 Planten kopen
Ik kan je aanbevelen planten te bestellen via ecosem.be, cruydthoeck.nl, debolderik.nl en ecoflora.be. Op deze websites kan u door enkele filters toe te passen de perfecte planten bekomen. Hoe je dat best doet leg ik je HIER zeer uitgebreid uit.
Ga zeker voor inheems plantgoed waar onze streekeigen insecten op zijn afgestemd (tot op het DNA zelfs!).
Help onze natuur en koop planten aan met het BIO-logo van de Europese Unie. Het EU-biologo geeft een coherente visuele identiteit aan biologische producten die in de Europese Unie worden geproduceerd. Het maakt het gemakkelijker voor ons als consument om biologische producten te herkennen en helpt land- en tuinbouwers om hun biologische producten in de hele EU op de markt te brengen. Kies je voor BIO, dan zitten er geen chemische of synthetische bestrijdingsmiddelen op de plant die o.a. onze bijen en vlinders zouden vergiftigen.
Aan de hand van de vrije oppervlakte die je beschikbaar hebt kan je bepalen hoeveel verschillende plantensoorten mogelijk zijn. Minstens 1m² per plantensoort is aangewezen om het gestructureerd te houden. Hoe meer soorten je kiest, hoe meer leven in je border. Bij elke afzonderlijke productpagina kan je terugvinden hoeveel planten je per m² moet neerzetten, of je vraagt het even na bij de leverancier.
Vind je het moeilijk om in te schatten hoeveel planten je nodig hebt? Teken dan met wit- of zandbakzand lijnen op je bodem waar je een bepaalde plantensoort wenst te zetten. Zo kan je exact uitrekenen hoe groot die plek is, en dus ook hoeveel planten je nodig hebt.
MAAR... Mijn ervaring is dat deze hoeveelheden per vierkantemeter meestal veel te laag zijn. Als je de aanbevolen hoeveelheden aanhoudt heb je in het eerste jaar veel vrije spatie tussen de planten. Die spatie zal je onkruidvrij moeten houden gedurende 1 à 2 jaar!
Ik raad je aan de aanbevolen aantallen per m² maal 3 te doen, zodat in het eerstevolgende groeiseizoen je border meteen dicht kan groeien en onkruidzaden weinig kansen krijgen om te kiemen. Nee, je zal de planten niet verstikken hierdoor. Een vraag die ik wel vaak krijg en me telkens afvraag hoe dat er zou uitzien. Als 2 bloemen die elkaar naar de keel grijpen ofzo 😆 Planten van dezelfde soort naast elkaar zullen elkaar net versterken. Ze profiteren van elkaars bodemleven, zoals complementaire schimmels en bacteriën bijvoorbeeld.
Door met 'wolken' van telkens 1 plantensoort te werken kan je achterin je border hoge soorten zaaien, vooraan lage en alles daartussenin. Je kan bij het bestellen van planten in pot altijd instellen (filteren) wat de groeihoogte mag zijn op de plek die je voor ogen hebt, vooraan, middenin of achteraan je border.
Je kiest best meerjarige planten, met enig nadeel dat ze er 1,5 jaar over doen om tot volwaardige plant te groeien en bloeien. Wil je zolang niet op je honger blijven zitten dan kan je vele kleinere vakjes van maximum 0.5m² incalculeren waar je één- en tweejarigen aanplant. Dit als voorgerecht in het eerste jaar, waar de meerjarige planten het hoofdgerecht zullen vormen in het 2e en alle daaropvolgende jaren.
Twijfelt u of u de juiste plantenkeuze maakt, bel of mail dan gerust naar deze handelaars. Mijn ervaring is dat ze (in tegenstelling tot grotere tuin- of landbouwcentra met weinig inheems plantgoed) u graag verder helpen met hun grote passie voor biodiversiteit.
Enkele toppers die ik aanbeveel:
Leucanthemum vulgare
(Gewone margriet) meerjarig
Middenin of vooraan in je border
#5 Aanplanten > september - oktober
Giet je planten enkele uren voordat je ze gaat inplanten nog eens overvloedig met regenwater.
Ga naar je vrijgemaakte bodem en teken met behulp van wit- of zandbakzand lijnen op de bodem waar je telkens een bepaalde soort planten gaat zetten.
Vul deze vakken met de desbetreffende plantensoort. De laagste vooraan in je border en achterin de hoogste.
Maak een plantgat een half plantpotje dieper dan de hoogte van het plantpotje.
Gooi een half plantpotje vol compost in het gat en meng het een beetje met de onderliggende grond om. Het zal werken als waterbuffer en geeft nutriënten om een goede start te maken.
Vul het gaatje half met regenwater.
Plaats het plantje in het gat en vul aan met de grond die je eruit hebt gehaald.
Niet aanduwen met je voeten, dan is de bodem te verdicht, maar wel met je vuisten.
Voor je dit herhaalt voor elke andere plant wrijf je de grond even terug vlak rond je net aangeplante flora, zodat je na het aanplanten van alle planten geen hobbelig parcours hebt gemaakt.
Gaat het kortelings niet regenen? Dan kan je opteren om tot maximum 2 maal per week, in de ochtend, indirect te besproeien met opgevangen regenwater. Dit doe je best niet voor een lange periode, daar worden planten lui van. Veel besproeien (alsook veel regen) zorgt ervoor dat ze niet diep wortelen, wat belangrijk is bij een eerste hittegolf.
Door aan te planten in een periode dat de bodem nog warm is (sept-okt) zullen jonge planten nog even wortelen alvorens de winter start. In het voorjaar als ze terug gaan groeien zullen ze hierdoor een fysiek voordeel bekomen hebben en gewapend zijn met stevige wortels als de eerste hittegolf ten aanval zou komen.
#6 groeiperiode > oktober - mei
In deze periode is monitoren van de kiemende onkruiden aangewezen. Dan kan je onkruidtrekken waar nodig. Ook zullen er andere wél leuke kruiden spontaan uitkomen die je eventueel kan laten staan.
Weet je niet goed wat wel en niet weg moet? Geen probleem, dat is ook niet van de poes. Daarvoor kan ik je de herkennings-app ObsIdentify aanbevelen. Doorgaans gebruik ikzelf in dit biotoop de regel: Komt er wel een bloemknop in, maar komen er geen mooie en duidelijke bloemen aan? Dan hoort hij er meestal niet thuis. Meteen wieden alvorens er zaden aan komen en de plant zich kan verspreiden!
#7 verder onderhoud
- Blijf onkruiden wieden tot de border helemaal dicht is gegroeid.
- Worden bepaalde planten te hoog, of zijn ze uitgebloeid? In juli mag je eender welke plant voor 1/3 bovenaan afknippen. Een 2e bloei nog in datzelfde jaar krijgt zo de kans.
- Een natuurlijke bloemenborder laat je met rust vanaf einde augustus tot einde maart. Het zal fungeren als insectenhotel in de koudere periode. Enkel wat te ver over je paden gaat hangen snoei je weg. Einde maart mag je alles tot op 10cm van de bodem wegsnoeien. Waar naartoe met je snoeiafval? Maak ergens in een hoekje, achter een haag bijvoorbeeld of een hooiruiter, ook weer een biotoop op zich.
- Houd het bladval van je border weg. Rijf het op en laat het op natuurlijke wijze composteren op een bladhoop (biotoop op zich) of gebruik het als mulchlaag onder je hagen en struiken. Het belemmert het daglicht voor de kruiden die we alle kansen willen geven. De nutriënten van de bladeren willen we niet in onze border laten zakken, dat zou mogelijks vooral het gras sterker laten groeien. We kozen in onze gezaaide border voor een arme bodem met inheemse planten.
- Bemest nooit! Dit bevordert mogelijks de groei van grassen en vervelende (on)kruiden.
- Mollen eten wormen. Wormen eten veel organisch materiaal zoals gazon mulch of compost. Nooit bemesten met compost of mulch is dus de boodschap als je eerder al last had van mollen.
- Op kale plekken kan je in het eerstvolgende najaar gaan pluggen. Daarmee wil ik zeggen: inheemse hogere kruiden gaan aankopen en meteen gaan inplanten (pluggen) op die kale plekken. Ipv. ze aan te kopen kan je ze eventueel ook zelf opkweken in potjes natuurlijk. Dit pluggen doe je in september - november. Best enkele dagen voor de eerste vorst voorspeld wordt.
- Bodemverdichting is een storende laag die kan ontstaan door te veel betreding, maar meestal eerder een gevolg van (bouw)voertuigen, waardoor de bovenste grondlaag te hard in elkaar geperst zit. Op deze plekken groeien kruiden moeilijker. Je kan dan met een riek of woelvork je bodem gaan oplichten. Zit de bodemverdichting dieper dan 30cm, dan heb je een probleem en kan je best een professional laten komen om de volledige oppervlakte eerst volledig terug luchtig te maken en deze storende laag te doorbreken.
- Besproeien met water bevordert hoofdzakelijk de groei van de grassen. De inheemse kruiden kunnen goed tegen droogte. Ze wortelen immers van nature uit redelijk diep, waardoor ze langer aan het grondwater kunnen. Gaat jaar na jaar toch alles kapot door een aanhoudende droogte, dan kan je niet anders dan wat vochtabsorberend compost over de gehele toplaag strooien (max 0.5cm dik). Liefst vlak na de snoei in eind maart en vlak voor een regenbui . Goedkoop in zakken verkrijgbaar bij het containerpark in je gemeente. Maar toch, liever geen nutriënten toevoegen.
technisch schema: credits > Tuinrangers.be
- Te nat? Meestal is dit een probleem van bodemverdichting. Ligt je tuin in een watergevoelig gebied, dan kan je best een bloemenborder combineren met een wadi. Een zonk in het reliëf waar het te veel aan water kan samenkomen is voldoende. Eens het water is geïnfiltreerd in je bodem kan je hier gewoon weer doorheen gaan om je border te monitoren. Een biotoop op zich!
TIPS:
TIP 1 Plant er vroege voorjaarsbloembollen in
Eens je deze geplant hebt heb je er vele jaren plezier van. Wanneer je de eerste keer in het voorjaar gaat snoeien zijn deze bovengronds al terug verdwenen en mag je er met een gerust hart er overheen lopen. Het is de eerste stuifmeel en nectar voorziening van het vroege voorjaar. Krokus soorten scoren heel goed bij hommels. Ik raad je aan ze te planten in wederkerige groepjes van dezelfde soort, om een nette toch natuurlijke structuur te behouden.
Help onze natuur en koop planten aan met het BIO-logo van de Europese Unie. Het EU-biologo geeft een coherente visuele identiteit aan biologische producten die in de Europese Unie worden geproduceerd. Het maakt het gemakkelijker voor ons als consument om biologische producten te herkennen en helpt land- en tuinbouwers om hun biologische producten in de hele EU op de markt te brengen. Kies je voor BIO, dan zitten er geen chemische of synthetische bestrijdingsmiddelen op de plant die o.a. onze bijen en vlinders zouden vergiftigen.
- droge bodem:
Blauwe druifjes (Muscari botryoides)
Boerenkrokus (Crocus tommasinianus)
Bonte krokus (Crocus vernus)
Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum)
Oosterse sterhyacint (Scilla siberica)
- vochtige bodem:
Sneeuwklokje (Galanthus nivalis)
Boerenkrokus (Crocus tommasinianus)
TIP 2 Voeg struiken toe
Je kan om verschillende redenen struiken (syn. heesters) toevoegen aan je bloemenborder:
- Rede1. Je wil ook in de winter enkele vaste groenblijvende elementen in je border hebben. Prima! Jammer genoeg is er niet veel inheems plantgoed dat wintergroen is. Je kan hier opteren om uitheemse struiken aan te kopen, maar ze moeten wel bijdragen tot de biodiversiteit.
Enkele voorbeelden die ik aanbeveel:
- Rede2. Je wil achterin je border wat hogere vaste en bloeiende elementen hebben.
Rijkbloeiende inheemse struiken zijn niet wintergroen, maar hun takken geven wel mooie structuren aan je border in de winterperiode.
Enkele voorbeelden die ik aanbeveel:
