De verschillende tuinbiotopen:
Een tuinbiotoop is een plek in je tuin met specifiek aangebrachte eigenschappen waar planten of kleine dieren een groot deel van hun levenscyclus kunnen doorbrengen.
De uitgewerkte tuinbiotopen en planten verzamelingen die ik hier bundel zijn allemaal gebaseerd op het verbeteren en ondersteunen van inheemse en ingeburgerde fauna, aangevuld met gecultiveerde variëteiten die ecologische voordelen hebben. Elk biotoop bootst een beetje de oorspronkelijke natuurelementen uit je regio na, wat meestal afwijkt van het eerder sterielere tuinieren zoals onze ouders en grootouders dat geleerd hebben. Inheems is vaak gekoppeld aan een nutriënten arme bodem, waar klassiek tuinieren eerder gekoppeld is aan rijke bodems en het walhalla voor onkruiden.
Hier alle stappenplannen van a tot z:
a. Bloemrijk Gazon
In een natuurvriendelijke tuin willen we zo weinig mogelijk gazon dat er uitziet als een groene woestijn. Een strak en knalgroen gazon is vaak een ideaal habitat voor plagen en het is gevoeliger aan hittegolven. Gazons waar veel bloeiende kruiden en paddenstoelen in voorkomen zijn niet alleen ecologisch maar vaak ook economisch interessanter en onderhoudsvriendelijker.
Een bloemrijk gazon is een grasvlakte waar ook andere types van planten worden ingebracht door het anders aan te leggen en beheren dan dat we klassiek gewoon zijn.
Oogt dit te slordig voor je? Daar heb ik een tip voor. Alle info over aanleg en onderhoud vind je op de bijhorende pagina
☀️ zon tot halfschaduw
🍽️ voedingsarme bodem
🐞trekt veel nuttige insecten aan
🌼 +/-9 maanden in bloei
💧 droge tot natte bodem
💰 werkt kostenbesparend
👨🌾 vraagt minder onderhoud
👣 mag frequent betreden worden
🎓 beetje plantenkennis vereist
👓 landelijke uitstraling
🍂 er mag geen bladval op blijven liggen
b. Bloemenweide
Een bloemenweide bestaat uit lang gras in combinatie met meerjarige wilde planten, zoals margriet, echte koekoeksbloem en duizendblad. Door de lange levensduur onderscheid dit biotoop zich van een bloemenakker, die uit éénjarige planten bestaat. De ideale plantenmix in je bloemenweide hangt af van de voedselrijkdom, vochtigheid en zuurtegraad van je tuin. Hoewel 1m² in volle zon voldoende is om te starten, zijn grotere oppervlakte voor dit biotoop wel mooier. Lang gras en meerjarige planten bieden een leefomgeving voor dieren zoals vlinders, kevers en sprinkhanen. De zaaddozen die er in groeien en de insecten die er in leven dienen als voedsel voor vogels.
☀️ zon tot halfschaduw
🍽️ voedingsarme bodem
🐞trekt zeer veel nuttige insecten aan
🌼 +/- 6 maanden bloei, mits nutriënten arm
💧 droge tot natte bodem
💰 lagere aanlegkost dan een bloemenborder
👨🌾 vraagt minder onderhoud dan bloemenborder
👣 mag 3-5 maal per jaar betreden worden
🎓 beetje plantenkennis vereist
🐦 lokt vogels
🌾 landelijke uitstraling
🍂 er mag geen bladval op blijven liggen
💐 leuk voor plukboeketjes
c. Bloemenborder
Een bloemenborder is hoofdzakelijk een verzameling van meerjarige kruiden (=vaste planten). Planten die in de winter bijna allemaal bovengronds afsterven en in het volgende voorjaar terug opschieten van zodra de temperaturen stijgen. De hoogtes kunnen sterk variëren. Van 0,10m tot 2,5m, wat ze in één groeiseizoen kunnen berijken. Je border ziet er elk jaar - zelfs elk seizoen - anders uit.
Je kan aan een bloemenborder ook struiken toevoegen die zorgen voor vaste structuren. Kies je voor bladhoudende struiken, dan geven die ook in de winterperiode veel vorm aan je border. Ik adviseer niet zo zeer bladhoudende, maar eerder bloemdragende struiksoorten zoals Buddleja davidii 'Argus Velvet'.
De meest esthetisch en succesvolle bloemenborders zijn meestal zorgvuldig opgebouwd zodat er veel variatie is in structuren en weloverwogen kleurschakeringen. Siergrassen en varens brengen optische rust in een border. Klimplanten, bloembollen, 1- en 2-jarigen kunnen het dan net weer heel speels maken.
Als je met dit biotoop start geef je elke plant een vaste plaats. Sommige vaste planten zullen zich spontaan uitzaaien of uitlopers maken en zich op die manier gaan verplaatsen in je border. Je kan na 2 jaar de nieuwe scheuten verwijderen om overzicht te houden. Je kan ze ook uitdelen en zo je enthousiasme over je fleurige border verspreiden onder buren, familie en vrienden. Hoe meer bloeirijke stapstenen in je omgeving, hoe meer verschillende insecten nectar komen verzamelen in je eigen tuin.
Een esthetisch geslaagde border opbouwen vraagt al wat meer ervaring, maar met deze stappenplannen mag dat ook voor een beginner geen probleem meer zijn. Voor inheemse dieren is estetica niet van belang, maar voor de streling van je oog misschien wel. Door te kiezen voor inheems plantgoed zit je qua nectar- en stuifmeelvoorziening grotendeels safe. Of het er nu mooi uit ziet of niet, gespecialiseerde bijen en vlinders komen je tuin bezoeken!
Er zijn verschillende methoden om dit biotoop aan te leggen. Denk goed na over welke je wenst; Een gezaaide border C1, of een aangeplante border C2.
☀️ zon tot halfschaduw
🍽️ voedingsarme bodem = onderhoudsvriendelijk
🐞trekt zeer veel nuttige insecten aan
🌼 tot 11 maanden bloei
💧 zeer droge tot zeer natte bodem
💰 hogere kost dan bloemenweide of bloemrijk gazon
👨🌾 vraagt meer onderhoud dan bloemenweide
👣 mag 1-2 per jaar betreden worden
🎓 beetje plantenkennis vereist
🐦 lokt vogels
👓 gestructureerde uitstraling
🍂 er mag snel verterend bladval op terecht komen
💐 leuk voor plukboeketjes
d. Struiken of Hagen
Struiken, ook wel heesters genoemd, zijn veelzijdige planten die een belangrijke rol spelen in de tuin. Een lange rij van heel dicht bij elkaar geplante struiken is wat een haag vormt. Ze hebben verhoute stengels en vertakken meestal laag bij de grond. Je kan ze snoeien in iedere gewenste vorm. Worden ze niet gesnoeid, zullen het na enkele jaren bomen worden.
Struiken geven vorm en structuur aan je tuin, vooral in de winter wanneer veel andere planten bovengronds afsterven. Bladhoudende varianten zoals Beuk zijn ideaal om grenzen af te bakenen en zo privacy te bieden. Sommige hebben prachtige bloemen die kleur en geur aan je tuin toevoegen, bijvoorbeeld Sleedoorn en Meidoorn. Ze bieden schuilplaatsen en nestgelegenheden voor vogels en andere dieren. Ze kunnen ook voedselbronnen zijn voor bijen en vlinders. Over het algemeen zijn ze makkelijk te verzorgen en hebben ze weinig onderhoud nodig, toch als je ze voldoende ruimte geeft.
☀️ zon tot halfschaduw
🍽️ voedingsarme bodem = onderhoudsvriendelijk
🐞trekt zeer veel nuttige insecten aan
🌼 tot 5 maanden bloei
💧 zeer droge tot zeer natte bodem
💰 lagere kost dan een boom of tuinomheining
👨🌾 weinig onderhoud
👣 niet interessant dicht naast een pad
🎓 geen kennis vereist
🐦 lokt vogels
👓 oogt speels maar statig
🍂 mag snel verterend blad onder verzameld worden
💐 leuk voor plukboeketjes
- Of je nu op zoek bent naar groenblijvende struiken die het hele jaar door mooi blijven, of bladverliezende struiken die in de herfst prachtige kleuren tonen, er is altijd een geschikte struik voor jouw tuin. Ook hier kies je best voor een voedingsarme bodem, zodat je weinig last hebt van kiemende onkruiden onder de heesters.
- Een haag uit 1 struiksoort die er altijd mooi geschoren uitziet heeft geen hoge meerwaarde voor onze diersoorten.
- Kies een mix van bloeiende struikgewassen om een biodivers habitat te ontwikkelen. Het mixen van soorten voorkomt plagen.
Het verschil tussen een haag, heg, solitaire struik en een houtkant zit vooral in hun onderhoud, functie en uiterlijk.
Maak je keuze of combineer:
Een gemengde haag is een dichte rij struiken die regelmatig wordt gesnoeid om een strakke en nette vorm te behouden. Hagen worden vaak gebruikt als afscheiding of om privacy te bieden in tuinen en parken.
Is vergelijkbaar met een haag, maar wordt minder vaak gesnoeid en mag vrijer groeien. Hierdoor oogt een heg wilder en kan ze bloemen en vruchten dragen, wat aantrekkelijk is voor vogels en insecten.
Een rij struiken of bomen die vaak breder is dan een haag of heg en soms in meerdere rijen wordt geplant. Houtkanten worden om de paar jaar gekapt, waarna ze weer uitlopen. Ze bieden een habitat voor diverse dieren en planten.
Is een enkele struik die op zichzelf staat, in plaats van in een rij zoals bij een haag of heg. Solitaire struiken worden vaak gebruikt als blikvanger in de tuin en kunnen een decoratief element vormen door hun vorm, bloemen of bladeren.
d. Bomen & onderbegroeïng
Het planten van bomen in je tuin is als het uitnodigen van een heleboel nieuwe vrienden naar je tuinfeest! 🌳🎉
Hier zijn een paar redenen waarom bomen de sterren van je tuin kunnen zijn:
Bomen zijn als luxe hotels voor vogels, insecten en kleine dieren. Ze bieden onderdak en een lekker buffet, waardoor je tuin bruist van het leven. Bomen geven schaduw en beschutting aan andere planten, alsof ze een paraplu boven hun hoofd houden. Dit zorgt voor een gezellige plek waar allerlei planten kunnen groeien. Bomen zijn kampioenen in het opzuigen van koolstofdioxide uit de lucht en het opslaan ervan in hun hout en bladeren. Dit helpt om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Ze werken als natuurlijke luchtverfrissers door schadelijke stoffen op te nemen en fris zuurstof uit te blazen. Tevens zijn ze geweldig in het opvangen en absorberen van regenwater. Ze helpen overstromingen te voorkomen en filteren verontreinigingen uit het water. De wortels van bomen houden de bodem stevig vast, voorkomen erosie en houden voedingsstoffen vast. Dit maakt de bodem vruchtbaar en gezond. Bomen voegen een vleugje magie toe aan je tuin en bieden heerlijke schaduw op warme zomerdagen. Groen om je heen kan stress verminderen, je humeur verbeteren en je een gevoel van welzijn geven. Dus, door bomen te planten, maak je je tuin niet alleen mooier en gezelliger, maar help je ook mee aan een gezonder en duurzamer ecosysteem.
Heb je al een idee welke bomen je wilt uitnodigen naar je tuinfeest?
☀️ zon tot halfschaduw
🍽️ voedingsarme bodem = onderhoudsvriendelijk
🐞trekt zeer veel nuttige insecten aan
🌼 max. 20 dagen bloei
💧 droge tot zeer natte bodem
💰 relatief lage kost
👨🌾 zeer weinig onderhoud
👣 niet interessant dicht naast een pad, woonst of omheining
🎓 geen kennis vereist
🐦 lokt veel vogels
👓 brengt schaduw in zomermaanden
🍂 kies enkel voor bomen met snel verterend blad
f. Water in de tuin
Stel je voor, een tuin waar het zachte geluid van kabbelend water je begroet bij elke stap. Een regenton met biofilter vangt het regenwater op en zuivert het, zodat je planten altijd voorzien zijn van het puurste water.
Of wat dacht je van een vijver, waar libellen dansen boven het wateroppervlak en kikkers vrolijk kwaken?
Een beekloopje kan door je tuin slingeren, als een speelse stroom die leven en beweging brengt. 🌊
Een poel kan een rustpunt zijn, een plek waar vogels komen drinken en baden, en waar je even kunt ontsnappen aan de drukte van de dag. En een wadi, die bij regen volloopt en langzaam weer droogvalt, kan een natuurlijke charme toevoegen die elke tuin uniek maakt.
Met water in je tuin creëer je niet alleen een oase voor jezelf, maar ook een toevluchtsoord voor de natuur. Bovendien draagt het bij aan de waterhuishouding binnen onze woongebieden, door overtollig regenwater op te vangen en te beheren. 🌍💧
☀️ zon tot halfschaduw
🍽️ voedingsarme bodem = onderhoudsvriendelijk
🐞trekt zeer veel nuttige insecten aan
🌼 tot 7 maanden bloei
💧 Kan in elke tuin, droog of natte grond
💰 kan kostenbesparend werken
👨🌾 weinig onderhoud
🎓 geen kennis vereist
🐦 lokt vogels
👓 oogt speels en natuurlijk
🍂 mag geen bladval in blijven liggen
Maak je keuze of werk met een aaneenschakiling van overlopen f1>f2>f3>f4>f... Waarbij f1. op het aller hoogste punt dicht bij je woning staat, en f6. helemaal achteraan op het laagste punt van je tuin, met alle andere mogelijkheden aan watervoorzieningen ertussen.
Een duurzame keuze die zowel je tuin als het milieu ten goede komt. Het opvangen van regenwater bespaart op je waterrekening en biedt je planten voedingsrijk water. Het helpt het om overstromingen in je tuin te voorkomen. Door een biofilter met moerasplanten aan je regenton toe te voegen, wordt het regenwater gefilterd en gezuiverd van vuil alvorens in een 2de zuivere regenton over te lopen. Dit maakt je regenton nog efficiënter en biedt grote biodiverse voordelen met een kleine investering.
Nabij je terras of balkon kan het een rustgevende sfeer creëren en mooie insecten zoals libellen, bijen en vlinders aantrekken. Dit draagt bij aan een levendige en gezonde tuin. Je kunt eenvoudig beginnen met een grote bloembak, een zinken bad of een plastic mortelkuip. Om muggen te voorkomen, zorg je ervoor dat de waterpartij een compleet ecosysteem vormt waarin muggenlarven zich niet kunnen ontwikkelen. Kortom, een waterpartij biedt zowel esthetische als ecologische voordelen, waardoor het een win-win situatie is voor jou en de natuur.
Een waterloopje met vijverfolie dat naar een vijver stroomt, kan je tuin verrijken door dieren zoals vogels, kikkers en libellen aan te trekken, wat de biodiversiteit verhoogt. Het benut overtollig regenwater van je regenton en creëert een rustgevende sfeer met het geluid van stromend water. Het helpt ook bij het filteren van verontreinigingen voordat het water een vijver bereikt, vooral met inheemse moerasplanten. Daarnaast biedt een waterloopje een gunstig microklimaat voor vochtminnende planten en een educatief element voor kinderen om te leren over de watercyclus en dieren. Door een waterpompje met een zonnepaneel te plaatsen, blijft het water circuleren, wat bijdraagt aan een gezonder en duurzamer ecosysteem.
Een zandwatertuin bootst een natuurlijk ven na met ondiepe, zandige oevers die afwisselend nat en droog zijn. Deze omstandigheden bieden groeimogelijkheden voor bedreigde inheemse plantensoorten en verrijken je tuin met nieuwe levensgemeenschappen. Het waterpeil schommelt sterk en de omgeving is voedselarm, wat het onderscheidt van gewone vijvers. De ZW-tuin heeft ondiep water zonder sliblaag en kan enige droogval in de nazomer verdragen, maar heeft het grootste deel van het jaar water nodig.
Een prachtige vijver in je tuin, zonder pomp of vissen, maar met verschillende dieptes en inheemse planten. Dit duurzame waterparadijs ondersteunt een divers ecosysteem dat helpt de waterkwaliteit te behouden. Het vereist weinig onderhoud! Inheemse planten trekken bestuivers aan en bieden een veilige habitat voor kikkers, salamanders en libellen, die ook nog eens plagen bestrijden. De variatie in planten en waterdieptes zorgt voor een dynamisch en visueel aantrekkelijk landschap. Met een mix van ondergedoken, drijvende en oeverplanten, creëer je een zelfvoorzienend ecosysteem. Ook een voorgevormde vijver is prima.
Een poel en een wadi zijn beide geweldige wateroplossingen voor je tuin, maar ze hebben verschillende functies en passen bij verschillende omstandigheden.
Een poel is een ondiep, stilstaand waterlichaam dat perfect is voor tuinen met een natte bodem. Het water wordt vastgehouden door de natuurlijke bodem, zonder vijverfolie, en biedt een thuis voor amfibieën, insecten en andere dieren die van stilstaand water houden. Een wadi daarentegen is een ondiepe greppel die regenwater opvangt en langzaam laat infiltreren in de bodem. Dit is vooral handig in drogere tuinen met een goed doorlatende bodem. Vaak aangelegd om wateroverlast te voorkomen en het grondwater aan te vullen. Ze zijn meestal droog, behalve tijdens en kort na regenbuien, en kunnen worden beplant met allerlei soorten vegetatie. Een wadi die is aangeplant met kruiden wordt ook wel een Buienborder genoemd.