TuinBiotoop
d1.Gemengde haag
Onze inheemse en ingeburgerde dieren verkiezen een natuurvriendelijke tuin met zo weinig mogelijk eentonige aanplantingen, wat tuinhagen in Vlaanderen en Nederland doorgaans wel zijn. Een haag met hoogteverschillen waarin een variatie aan bloeiende en vruchtdragende struiken voorkomt is ecologisch en tevens economisch veel interessanter dan een rechte strakke haag. Eens je met dit stappenplan van start gaat is de tijd dat je hagen tot 3 maal een trimbeurt nodig hadden voor goed voorbij. Het is tevens meer bestendig tegen plagen zoals bijvoorbeeld witvlieg op een beukenhaag.
Een ecologische haag met inheems plantgoed ziet er doorgaans niet uit zoals afgebeeld in tuinmagazines, Pinterest of op tv. Ik kies er voor de oorspronkelijke planten uit jouw regio terug een kans te geven in je tuin, waar zelfs een bodem met minder voedingsstoffen perfect bij past. Met deze inheemse vegetatie kan je alsnog mooie vormen en sfeervolle vakken in je borders creëren, wat een buffet is voor de lokale biodiversiteit. Eventueel kan er aangevuld worden met niet-woekerende cultivars.
Belangrijk om op voorhand te weten, voor dit type natuurlijke haag moet je 3 maal meer plek voorzien dan voor een strak geschoren monotone haag.
☀️ zon tot halfschaduw
↔️ reken zeker 2 tot 3 meter breedte
🍽️ voedingsarme tot rijke bodem
🐞trekt zeer veel nuttige insecten aan
🌼 tot 5 maanden bloei
💧 normale bodemvochtigheid
💰 hogere kost ivm monotone haag
👨🌾 vraagt minder onderhoud dan een rechte haag
👣 niet interessant direct naast een wandelpad
🎓 weinig plantenkennis vereist
🐦 lokt veel vogels
👓 wilde, landelijke uitstraling
🍂 er mag snel verterend bladval onder terecht komen
💐 leuk voor plukboeketjes
🌱 niet ideaal naast een bloemenweide of gezaaide border = veel wieden
Een gemengde haag bestaat uit verschillende soorten gesnoeide struiken en mini boompjes. Met voorkeur inheemse soorten, die door elkaar worden geplant in groepjes van 3 tot 13 planten per soort. Dit type haag biedt veel voordelen voor onze natuur qua nestplaats en voedselvoorziening. Door verschillende soorten te combineren, creëer je een rijk habitat voor een breed scala aan dieren, zoals vogels, insecten en kleine zoogdieren. Deze struikengordel biedt variatie in kleur, vorm en textuur door de verschillende bladeren, bloemen en bessen. De verschillende planten bloeien op verschillende tijden van het jaar, wat zorgt voor een aantrekkelijke wildere haag, gedurende alle seizoenen. In vergelijking met strak geschoren hagen heeft een hagenmix een meer natuurlijke en losse uitstraling. Een enorme bijdrager aan de lokale biodiversiteit 👍
#1 Klaarmaken van de bodem> juni - juli
Een gemengde haag kan op 1 groeiseizoen zowel in breedte als in hoogte sterk groeien. Zorg er dus voor dat je voldoende ruimte hebt. Een gemengde haag kan namelijk 2 à 3 meter breed worden. Kies de locatie van je struikenrij op voldoende afstand van plekken waar je vaak loopt. Voorzie zeker 1,5m vrije ruimte tussen je omheining en de eerste rij struikplanten, om voldoende plaats te hebben om ook aan de kant van je buren vlot je haag te kunnen snoeien. Langs wandelpaden en zitplaatsen neem je al beter 2,5 meter bufferruimte.
Heb je ruimte in overvloed en ben je nogal op je privacy gesteld, dan kan je er voor kiezen een dubbele tot 3 dubbele haag te zetten. Dat zijn meerdere struikrijen naast elkaar, met ongeveer 40cm spatie er tussen. Zo bekom je een meer ondoordring- en ondoorzichtbaare natuurtlijke wand van geschoren struiken.
Waar je gaat aanplanten wil je starten met blote grond, dus haal je de nog aanwezige vegetatie van de bodem af om vervolgens je bodem óm te schuppen (omkoppen). Wil je maar een klein stukje haag aanplanten, dan kan je ter plekke de grond wat omwoelen. Voor grotere oppervlakten kan je best omkoppen door eerst een greppel te graven van min. 30cm diep. Als breedte neem je de breedte van je spade. Hiernaast graaf je een nieuwe greppel, en je gooit telkens de grond ondersteboven in de vorige greppel, zodat het de oude toplaag onderaan komt te zitten. Met de grond uit de eerste vul je de allerlaatste greppel terug op. Je maakt je bodem zo luchtiger, wat belangrijk is voor het wortelgestel van je nieuwe planten.
Moet je nog grond (teelaarde) aanvoeren? Meng dan zeker 1/3 wit- of rivierzand onder je teelaarde om een goede structuur te bekomen voor inheemse zandgrond struiken. Is de locatie van je tuin niet in een zandstreek, dan pas je dit aan naar leem of klei. Het is vaak interessanter om in het oog te houden wanneer er in je omgeving een kelder wordt uitgegraven bij nieuwbouw en daar wat kruiwagens te gaan vullen (mits goedkeuring natuurlijk) met oorspronkelijke grond. Die keldergrond lag ooit aan de oppervlakte van dat perceel in de duizenden jaren vóór dat er aan bos- of landbouw werd gedaan.
Van nature kennen we in onze streken een voedingsarme bodem. Ik zie vele voordelen van dit terug te brengen in je tuin. Mijn aanbeveling is om geen meststoffen toe te voegen aan de toplaag van je bodem, dat versterkt de groei van grassen en onkruiden zo fel dat je kleine struikjes minder kansen krijgen. Je wil natuurlijk wel een sterk groeiende haag bekomen en er alles aan proberen te doen ze een goede start te geven >>> dan kan je compost ondermengen ONDERAAN IN je plantgaten. Het verbetert de bodemstructuur, verhoogt de vruchtbaarheid, bevordert opname en afgave, onderdrukt ziekten en stimuleert gezonde plantengroei. Later meer daarover.
#2 Egaliseren
Ga over de hele oppervlakte er drie maal met een 3-tand doorheen om van je brokkelige bodem een kruimelige oppervlakte te maken. Horizontaal, verticaal en diagonaal drietanden dus.
Leg alles mooi vlak met een brede rijf of hooirijf. Steenpuin en wortels verwijderen van het oppervlak.
#3 Planten kopen
Ik kan je aanbevelen planten te bestellen via ecoflora.be. Op deze website kan u door enkele filters toe te passen de perfecte planten bekomen. Hoe je dat best doet leg ik je HIER zeer uitgebreid uit.
Ga zeker voor inheems plantgoed waar onze streekeigen insecten op zijn afgestemd (tot op het DNA zelfs!).
Help onze natuur en koop planten aan met het BIO-logo van de Europese Unie. Het EU-biologo geeft een coherente visuele identiteit aan biologische producten die in de Europese Unie worden geproduceerd. Het maakt het gemakkelijker voor ons als consument om biologische producten te herkennen en helpt land- en tuinbouwers om hun biologische producten in de hele EU op de markt te brengen. Kies je voor BIO, dan zitten er geen chemische of synthetische bestrijdingsmiddelen op de plant die o.a. onze bijen en vlinders zouden vergiftigen.
Aan de hand van de vrije oppervlakte die je beschikbaar hebt kan je bepalen hoeveel verschillende plantensoorten mogelijk zijn. Op de lijn waar je de gemengde haag wil zetten plant je op elke lopende 0,5m een jong struikje. Voor het beste resultaat raad ik aan minstens 2 rijen naast elkaar te zetten zoals op schema afgebeeld. Voor elke struiksoort die je kiest zet je minstens 3 tot 13 stuks van die soort samen, te verdelen over die 2 rijen. Elke groep struiken kan opgroeien tot een wolk, om zo het golvend geheel van verschillende bloeiende wolken naast elkaar te bekomen. Slechts één plantje per soort neerzetten werkt niet goed. Door ze in grotere groepen van minstens 5 per soort aan te planten zullen ze elkaar versterken.
Hoe meer inheemse struiksoorten je kiest, hoe meer leven in je haag.
Vind je het moeilijk om in te schatten hoeveel planten je nodig hebt? Span dan even twee draadjes op 40cm van elkaar en duidt op elke 50cm aan waar een plantgat moet komen zoals op deze schets:
Enkele toppers die ik aanbeveel:
#4 Aanplanten > september - oktober
Giet je planten enkele uren voordat je ze gaat inplanten nog eens overvloedig met regenwater. Hebben ze een blote wortel, dan leg je ze een half uurtje in niet te koud water.
Ga naar je vrijgemaakte bodem en teken met behulp van wit- of zandbakzand een vlekje op de bodem waar je telkens een plant gaat zetten, dan kan je eventueel de draden die je als hulplijn gespannen hebt verwijderen.
Maak de plantgaten 5cm dieper dan de wortel of kluit lang is.
Gooi 3 handen vol compost in het gat en meng het om met de onderin liggende grond. Het zal werken als waterbuffer en geeft nutriënten om een goede start te maken. Het dient als waterbuffer om eventuele hittegolven in het eerstvolgende groeiseizoen te doorstaan.
Plant de kleinste planten op de voorste lijn van de haag, de hoogste planten op de achterste rij. Bijvoorbeeld als je tegen een muur of omheining aanplant dan staan de kleinste planten naar je huis gericht.
Vul het gaatje half met regenwater en plaats je plant in het plantgat. Vul terug op met de grond die je eruit hebt gehaald. De bovenste wortels zitten dan best ongeveer 1-2cm onder je maaiveld (=de bovenkant van je grond).
Niet aanduwen met je voeten, dan is de bodem te verdicht, maar wel met je vuisten.
Voor je dit herhaalt voor elke andere plant wrijf je de grond even terug vlak rond je net aangeplante flora, zodat je na het aanplanten van alle planten geen hobbelig parcours hebt gemaakt dat je dan weer glad moet rijven.
Heb je een zeer grote tuinlengte aan te planten? Dan kan je kiezen om met sleuven te werken, waar je compost in doet alvorens je plantgoed er in te zetten en weer aan te vullen met grond.
Gaat het kortelings niet regenen? Dan kan je opteren om tot maximum 2 maal per week, in de ochtend, indirect te besproeien met opgevangen regenwater. Dit doe je best niet voor een lange periode, daar worden planten lui van. Veel besproeien (alsook veel regen) zorgt ervoor dat ze niet diep wortelen, wat wel van belang is bij een eerste hittegolf.
Door aan te planten in een periode dat de bodem nog warm is (sept-okt) zullen jonge planten nog lichtjes nieuwe wortels aanmaken alvorens de winter start. Als ze terug gaan groeien in het volgende voorjaar zullen ze hierdoor een fysiek voordeel bekomen hebben en gewapend zijn met stevige wortels als die eerste hittegolf ten aanval komt.
# 5 groeiperiode > oktober - mei
In deze periode is monitoren van kiemende onkruiden rondom je aanplant aangewezen. Dan kan je wieden waar nodig. Ook zullen er andere wél leuke kruiden spontaan uitkomen die je eventueel kan laten staan. Zeker als het kruiden zijn die maximum 15cm hoog worden kan je ze de vrije loop geven onder je haag. Ze dienen als bodembedekker onder je nieuwe struiken die pas binnen 2 jaar een mooi gesloten gemengde haag zullen vormen.
Weet je niet goed wat wel en niet weg moet? Geen probleem, dat is ook niet van de poes. Daarvoor kan ik je de herkennings-app ObsIdentify aanbevelen. Doorgaans gebruik ik zelf in dit biotoop de regel: Komt er wel een bloemknop in, maar komen er geen mooie en duidelijke bloemen aan? Dan hoort hij er meestal niet thuis. Wordt het ook nog eens veel hoger dan 15cm? Meteen wieden alvorens er zaden aan komen en de plant zich kan verspreiden!
# 6 snoeien en verder onderhoud
- In juli mag je de gehele haag, eender welke soort, voor maximum 2/5 terugsnoeien. Snoei je al vroeger op het jaar, dan zal je 2x moeten snoeien en verstoor je het broedseizoen van vogels, alsook geeft het bij bloemdragende struiken minder bloei in het volgende jaar. Probeer het bij 1x te houden, midden juli. Snoei je later, dan worden de takken veel te dik en zwaar. De snoeiwonde aan je plant herstelt na juli ook minder snel.
Snoeien kan met een elektrische heggenschaar of simpelweg met een scherpe handsnoeischaar voor kleinere oppervlakten.
- Een natuurlijke haag laat je met rust vanaf einde augustus, omdat het zal fungeren als insectenhotel in de koudere periode. Enkel wat echt te ver over je paden of doorgangen gaat hangen snoei je weg.
- Waar naartoe met je snoeiafval en bladval? Maak ergens een takkenril of een hooiruiter, ook weer een biotoop op zich. Nog interessanter is het verhakselen en onder je haag laten liggen als mulchlaag, want de plant zijn eigen bladval en snoeiafval geven voldoende nutriënten aan je bodem om je struikenhaag terug te voeden. Tussen je haag en de afscheiding van de buren kan je je snoeisel en bladbval gewoon laten liggen als dus. Het heeft een onkruid werend effect.
- Bemest nooit met korrelvormige meststoffen!
Dit bevordert de groei van grassen en vervelende (on)kruiden.
- Gaat er wat plantgoed kapot en krijg je kale plekken?
Dan kan je in het eerst volgende najaar er nieuwe plantjes in zetten.
- Bodemverdichting is een storende laag die kan ontstaan door te veel betreding, maar meestal is het eerder een gevolg van (bouw)voertuigen, waardoor de bovenste grondlaag te hard in elkaar geperst zit. Op deze plekken groeien struiken moeilijker. Je kan dan met een riek of woelvork je bodem gaan oplichten. Zit de bodemverdichting dieper dan 30cm, dan heb je een probleem en kan je best een professional laten komen om de volledige oppervlakte eerst volledig terug luchtig te maken en deze storende laag te doorbreken.
- Besproeien met water bevordert hoofdzakelijk de groei van de grassen en onkruiden. De inheemse struikgewassen kunnen wel wat droogte hebben. Gaat jaar na jaar toch alles kapot door een aanhoudende droogte, dan kan je niet anders dan wat vochtabsorberend compost over de gehele toplaag te strooien (max 0.5cm dik). Liefst vlak na de snoei en vlak voor een regenbui. Goedkoop in zakken verkrijgbaar bij het containerpark in je gemeente. Maar ik herhaal, bezint voor je begint met het toevoegen van extra nutriënten aan je tuinoppervlak, het doet ook onkruiden groeien.
technisch schema: credits > Tuinrangers.be
- Te nat? Meestal is dit een probleem van bodemverdichting. Ligt je tuin in watergevoelig gebied dan kan je best je gemengde haag combineren met een wadi. Een zonk in het reliëf waarin je gaat aanplanten en het te veel aan water kan samenkomen is voldoende. Eens het water is geïnfiltreerd in je bodem kan je hier gewoon weer doorheen gaan om je haag te monitoren of snoeien. Een biotoop op zich! Denk dan eerder aan een haag samengesteld uit waterminnende plantrn soorten zoals Alnus glutinosa, Fraxinus excelsior, Frangula alnus, Prunus padus, Salix cinerea, Salix viminalis en Viburnum opulus.
Met een drietand, hak of schoffel door de bodem gaan tussen je planten kan de wortels beschadigen, alsook de structuur en het bioleven van de bodem verstoren. Dit leidt vaak tot stress voor de planten, waardoor ze vatbaarder zijn voor ziekten en plagen. Het is beter om handmatig te wieden of gebruik te maken van bodembedekkers om onkruid te onderdrukken.
TIPS:
Tip 1. Plant er vroege voorjaarsbloembollen onder
Eens deze geplant heb je er vele jaren plezier van. Wanneer je de eerste keer in het jaar gaat snoeien zijn deze plantjes bovengronds al terug verdwenen en mag je met een gerust hart er overheen lopen. Het is de eerste stuifmeel en nectarvoor ziening van het vroege voorjaar. Krokus soorten scoren heel goed bij hommels. Ik raad je aan ze te planten in wederkerige groepjes van dezelfde soort, om een nette toch natuurlijke structuur te behouden. Mooi aan de voeten van je struikgewas langs plekken waar je vanuit de woonkamer of keukentafel mooi zicht op hebt. Of langs wandelpaden en terrassen.
Help onze natuur en koop planten aan met het BIO-logo van de Europese Unie. Het EU-biologo geeft een coherente visuele identiteit aan biologische producten die in de Europese Unie worden geproduceerd. Het maakt het gemakkelijker voor ons als consument om biologische producten te herkennen en helpt land- en tuinbouwers om hun biologische producten in de hele EU op de markt te brengen. Kies je voor BIO, dan zitten er geen chemische of synthetische bestrijdingsmiddelen op de plant die o.a. onze bijen en vlinders zouden vergiftigen.
-
droge bodem:
Blauwe druifjes (Muscari botryoides)
Boerenkrokus (Crocus tommasinianus)
Bonte krokus (Crocus vernus)
Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum)
Oosterse sterhyacint (Scilla siberica)
-
vochtige bodem:
Sneeuwklokje (Galanthus nivalis)
Boerenkrokus (Crocus tommasinianus)
Tip 2. Plant er lage kruiden onder als onkruidwerende vegetatie
Onder de weisheid - waar al iets is kan niets anders zijn - ben ik fan van na het aanplanten van hagen en struiken er meteen een plantensoort onder te planten/zaaien die het bodemoppervlak bedekt en onkruidwerend zal weren. Soorten zoals wintergroene kruiden of andere bodembedekkers die laag blijven. Waar bloembollen uit TIP 1. nog vlot doorheen groeien. Tevens een extra aanvulling aan je bloeiende gemengde haag. Door top 1 en tip 2 te combineren creëer je zo eigenlijk een mini bosrand vegetatie onder je haag.
Mijn voorkeur, soorten die ook in de winter hun bladeren behouden en zo extra onkruidwerend werken:
Tip 3. Snoei met organische vorm
Door de verschillende plantensoorten telkens met +/- 8 stuks samen te zetten in een groepje, kan je achteraf van elke groep telkens een 'golf' snoeien. De verschillende golven naast elkaar geven een fantastisch organisch ogend effect. Het maakt van je haag een soort groene wolk.
