TuinBiotoop

b. Bloemenweide

In een natuurvriendelijke tuin willen onze inheemse dieren zo weinig mogelijk gazonvlakten of bloemenborders die strak gemaaid zijn met recht geschoren hagen en struiken. Een grasveld of bloemenborder waar veel bloeiende en inheemse kruiden in voorkomen, met meerdere hoogteverschillen, is ecologisch en economisch veel interessanter. Eens je met dit stappenplan van start gaat is de tijd dat je elk jaar je gazon moest bemesten met blauwe-, roze- of koemestkorrels voor goed voorbij. Met deze tips voorkom je een 'ros' gazon of treurige borders na een hittegolf. Die spontane bloemen in je gazon, waar ik een grote ambassadeur voor ben,  zullen kosten- en tijd besparend werken. Het verschil tussen een bloemenweide en een bloemrijk gazon is vooral de hoogte van de vegetatie en het minder maaien, maar wel anders maaien.

Een bloemenwei is een lang-grasvlakte waar ook kruidachtige planten mogen wortelen. Die andere kruidensoorten komen door de wind vanzelf in je grasland terecht, maar we kunnen ook vanaf de aanleg gewenste plantensoorten gaan inbrengen. Dat zorgt voor een sneller succesvol resultaat. Het aanleggen en onderhouden van dit soort kleurrijk grasland is wel wat anders dan we klassiek gewoon zijn, waarover meer info verderop in dit stappenplan. Een reeds bestaande gazon omvormen tot een bloemenweide komt ook aan bod.

☀️ zon tot halfschaduw
🍽️ voedingsarme bodem
🐞trekt zeer veel nuttige insecten aan
🌼 +/- 6 maanden bloei, mits nutriëntenarm
💧 droge tot natte bodem
💰 lage kost ivm. een bloemenborder
👨‍🌾 vraagt minder onderhoud dan bloemenborder
👣 mag 3-5 maal  per jaar betreden worden
🎓 beetje plantenkennis vereist

🐦 lokt vogels

🌾 landelijke uitstraling
🍂 er mag geen bladval op terecht komen
💐 leuk voor plukboeketjes

#1 Omkoppen > juni - juli
Kies je locatie hiervoor doordacht. Een bloemenweide is een zadenrijk biotoop wat goed is voor het meerjarige succes van de bloemende kruiden er in. Maar leg je dit aan naast een verharding met zandvoegen, zullen ook daar deze zaden in gaan kiemen, wat op zich ook mooi kan zijn maar meestal de stempel van onkruid krijgt. Rond een bloemenweide kan je best een buffer incalculeren, bijvoorbeeld een bloemrijke gazonstrook waar neervallende zaden geen kwaad kunnen of tegen een muur, houten afscheiding of dichtgevoegde verharding. Ook naast een klassieke voedingsrijke bloemenborder moet je oppassen dat de de kruidenzaden je borders niet overnemen. Wil je net een wilde bloemenborder bekomen? Dan is biotoop c1. bloemenborder ingezaaid wat je zoekt.

Als je start met een bloemenweide kan je dat best met een blote grond, dus haal je de nog aanwezige vegetatie van de bodem af, om daarna alles óm te schuppen (omkoppen). Je graaft eerst een greppel van minstens 30cm diep. Hiernaast graaf je een nieuwe greppel en je gooit telkens de grond ondersteboven in de vorige greppel, zodat het de oude toplaag en vegetatie onderaan in de put komt te zitten. Om het graven af te sluiten vul je de allerlaatste greppel terug op met het zand uit de aller eerste. Moet je nog grond (teelaarde) aanvoeren? Meng dan minimum 1/3 wit- of rivierzand onder om een goede structuur te bekomen voor inheemse zandgrond planten. Is de locatie van je tuin niet in een zandstreek, dan pas je dit aan naar leem of klei. NOOIT meststoffen toevoegen, want deze versterken de groei van grassen zo fel dat bloeiende plantjes die je gaat toevoegen weinig kans krijgen. Hoe meer zand, leem of klei, hoe interessanter voor inheemse zaden en minder onkruidgroei.

OF je wilt misschien een reeds bestaande gazon omvormen naar bloemenweide? Dat kan ook, door te werken met pluggen. Daarover meer info in stap #8 verder onderhoud > kale plekken.

#2 Egaliseren
Ga drie maal over de hele oppervlakte er met een 3-tand doorheen om van je brokkelige bodem een kruimelige oppervlakte te maken. Horizontaal, verticaal en diagonaal dus.
Leg alles mooi vlak met een brede rijf of hooirijf.  Steenpuin en wortels verwijder je van het oppervlak.

#3 Valszaaibed > juli - augustus
Laat 3 weken onkruiden kiemen en trek ze uit óf hak/schoffel de onkruiden en rijf ze weg. Dit herhaal je minumum 2 maal; gedurende enkele weken het onkruid  laten kiemen en het daarna verwijderen. Zo voorkom je concurrentie van onkruiden tussen je gestrooide bloemenzaden. Sla je deze stap over bij een rijke bodem is je kans op succes klein.

#4 Zaden kopen

Ik kan je aanbevelen zaden online te bestellen via ecosem.becruydthoeck.nldebolderik.nl en ecoflora.be. Kies je voor bio, dan zijn ze pesticide vrij en ga je geen insecten onbedoeld lichtjes vergiftigen, maar groot is dat aanbod nog niet ☹️. Ga zeker voor inheemse zaden waar onze streekeigen insecten op zijn afgestemd (tot op het DNA zelfs!). Plant ook bloembollen op deze plek, maar daarover later meer info bij de TIPS.
Op de eerder vernoemde websites kan u door enkele filters toe te passen de perfecte zadenmengeling bekomen. Filters zoals bijvoorbeeld bodemvochtigheid en grondsoort. Zeker ook meerjarig selecteren. Twijfelt u of u de juiste plantenkeuze maakt, bel of mail dan gerust naar deze handelaars. Mijn ervaring is dat ze (in tegenstelling tot grotere tuin- of landbouwcentra met weinig inheems plantgoed) u graag verderhelpen met hun grote passie voor biodiversiteit.
Ik raad je aan om samen met de gekozen meerjarige kruidenmix ook een 1- en 2-jarige mix toe te voegen. In het eerste groeiseizoen zullen het vooral deze snelle groeiers en bloeiers zijn die in de schijnwerper komen te staan, terwijl de meerjarige planten zich op dat moment vooral ondergronds klaarmaken om de eerste winter te doorstaan. Deze meerjarige kruiden die de winter overleven (of vasteplanten zouden ze in uw lokale tuincentra zeggen) komen pas in het 2e groeiseizoen echt tot volwaardige bloei. Je kan de 1- en 2-jarige dus eigenlijk beschouwen als voorgerecht, de meerjarige als hoofdgerecht. Je moet geen graszaad kopen, dus let op als het in een mix is ondergewerkt. Dat komt er wel vanzelf in. Geef in het eerste groei-jaar vooral kruiden alle kansen om zich te settelen.

Help onze natuur en koop planten aan met het BIO-logo van de Europese Unie. Het EU-biologo geeft een coherente visuele identiteit aan biologische producten die in de Europese Unie worden geproduceerd. Het maakt het gemakkelijker voor ons als consument om biologische producten te herkennen en helpt land- en tuinbouwers om hun biologische producten in de hele EU op de markt te brengen. Kies je voor BIO, dan zitten er geen  chemische of synthetische bestrijdingsmiddelen op de plant die oa. onze bijen en vlinders zouden vergiftigen.

Enkele toppers die ik je aanbeveel:

Vingerhoedskruid
(Digitalis purpurea)

2-jarig

Verbascum nigrum
(Zwarte toorts)
2-jarig 
Andere Verbascvums zijn ook toppers

Cichorium intybus
(Wilde cichorei)
meerjarig

Agrostemma githago
(bolderik)
1-jarig

Een zadenmix waar ik zelf goede ervaring mee heb op zonnige plaatsen en waar ik ook van andere gebruikers veel positief resultaat opvang is 
>>> b14 FlowerPower van Ecoflora.

#5 Zaaien > september - oktober

Boods een winter na en leg de zaden enkele dagen in je vriesvak alvorens verder te gaan, om de kiemkracht extra te stimuleren.
Vul tevens 4 grote emmers voor 1/3 met droog zand (wit-, rivier-, zandbak-, voeg- of speelzand).

Enkele dagen later, verdeel je de zaden zorgvuldig over de 4 emmers zodat je ongeveer in elke emmer evenveel zaden hebt. Meng het zand en zaden zéér goed door elkaar.
Ga naar je vrijgemaakte bodem en verdeel emmer 1 over de volledige oppervlakte tot die leeg is. Door het toevoegen van zand kan je perfect zien waar je al wel/niet geweest bent met strooien, alsook de vogels gaan minder snel van je dure zaden komen smullen. Dit herhaal je met de overige 3 emmers tot je overal evenveel zand-zaadmix hebt gestrooid.
Bij de TIPS geef ik wat uitleg over het werken met 'eilanden', zeker eens lezen!

Indien je een wel/tuinrol hebt mag je in 3 richtingen de gehele oppervlakten aanrollen. Als je deze niet hebt, dan ga je met je meest platte schoeisel in 2 richtingen over elke dm² van je ingezaaide bodem. Veel trappelplezier! 👟👟👟
Gaat het kortelings niet regenen en je wil het kiemen versnellen? Dan kan je opteren om tot maximum 2 maal per week, in de ochtend, indirect te besproeien met opgevangen regenwater. Dit is geen must.

# 6 Kiemperiode > oktober - april

Enkel om on(gewenste)kruiden te verwijderen loop je over dit deel van je tuin, maar doe dit zo weinig mogelijk. In deze periode is monitoren van de kiemende zaden aangewezen omdat er mogelijks nog on(gewenste)kruiden zullen uitkomen. Dan kan je wieden waar nodig. Ook zullen er andere kruiden spontaan uitkomen die je wel leuk kan vinden en die je eventueel laat staan.

Weet je niet goed wat wel en niet weg moet? Geen probleem, dat is ook niet van de poes. Daarvoor kan ik je de herkennings-app ObsIdentify aanbevelenDoorgaans gebruik ikzelf in dit biotoop de regel: Komt er wel een bloemknop in, maar komen er geen mooie en duidelijke bloemen aan? Dan hoort hij er meestal niet thuis. Meteen wieden alvorens er zaden aan komen en de plant zich kan verspreiden! Niet op de composthoop, recht de gft-bak in.

# 7 Eerste maaibeurt > mei-juni /  juli-aug

Doe dit enkel wanneer grassen de overhand hebben genomen van de bloeiende kruiden. Bij een nutriënten rijke bodem en een warm voorjaar is dat al zeker in mei een eerste keer maaien. Bij een arme bodem is dat misschien pas augustus. Af en toe even controleren hoe de situatie is dus. Doorgaans kan je deze regels aanhouden;

Zo goed als enkel hoog gras = maaien.
Hoog gras + droge bloemstengels = maaien.
Droge bloemstengels + weinig gras = maaien mag, maar geen must. Vind je het mooi, laat het staan.
Veel bloemen + veel gras = niet maaien, tenzij je het echt te hoog geworden vindt.
Veel bloemen + weinig gras = niet maaien, maar wel genieten.
Veel kale plekken + beetje bloemen + beetje gras = niet maaien.

Dit maaien doe je niet met grasmachine maar met een zeis of bosmaaier en dat 10-15cm hoog, zodat je de kruidachtige groene bladeren op je bodem niet weg maait. Enkel de grassen en wat van de eerste langere bloemstelen en zaadknoppen zal je zo wegmaaien. Gras krijgt zo een kleine groeibelemmering, kruiden zullen aan een herbloei beginnen. 
Probeer te maaien voor het gras de kans krijgt om neer te gaan liggen door wind, regen of sneeuw, want dan is het zeer lastig maaien en zal je snel kruiden beschadigen.
Na het maaien laat je het maaisel enkele dagen drogen, zo kunnen alle insecten vluchten en bloemzaden openspringen en verder verspreiden. Wordt er regen voorspeld, dan haal je het strooisel wel meteen weg. Oprijven met een hooirijf gaat het makkelijkst. Je laat het maaisel niet langdurig liggen, want dat zorgt voor een voedingsrijkere bodem. Voor deze inheemse kruiden willen we net een zo arm mogelijke bodem creëren, zodat ze niet te veel concurrentie krijgen van grassen. Hoe rijker de bodem aan nutriënten, hoe sterker grassen groeien. 

Probeer altijd 1/3 van je bloemenweide onaangeroerd. Het zal fungeren als toevluchtsoord van alle insecten die zich bevinden op de plekken die je maait. Bij een daaropvolgende maaibeurt laat je weer een ander deel staan = gefaseerd maaien.
Moet je nog een toestel kopen? Koop dan meteen een professioneel toestel, eventueel ook te huren bij je lokale doe-het-zelf-handelaar. Met accu natuurlijk! Heeft je accu-toestel een functie 'ECO'-maaistand, dan schakel je deze best uit om voldoende kracht te hebben bij het maaien van je langere en kruidenrijke gazon. Ga niet met een bladblazer over je bloemenweide, dan blaas je ook de nieuwe zaden weg. Beter enkele malen meer rijven dan. Je moet geen schrik hebben, het ziet er even niet uit, maar alles hersteld zich terug, komt goed 👍

# 8 verder onderhoud

  • Blijf (indien mogelijk gefaseerdmaaien wanneer het gras telkens zijn maximale hoogte gehaald heeft en er van bloeiende kruiden niet veel te merken is. Wordt de eerste vorst aangekondigd? Zorg dan dat je bloemenweide daarvoor nog even gemaaid is. Het moet kort de winter in.
    Tevens is dit het ideale moment om extra planten te pluggen en bloembollen toe te voegen, later meer daarover.
    Waar naartoe met je maaisel? Maak ergens in een hoekje, achter een haag bijvoorbeeld, een grashoop of hooiruiter, ook weer een biotoop op zich.
  • Houd bladval van je weide weg. Rijf het op en laat het op natuurlijke wijze composteren op een bladhoop (biotoop op zich) of gebruik het als mulchlaag onder je hagen en struiken. Het belemmert het daglicht voor de gezaaide kruiden die we alle kansen willen geven. De nutriënten van de bladeren willen we niet in onze bloemenweide laten zakken, dat zou mogelijks vooral het gras sterker laten groeien.
  • Bemest nooit! Dit bevordert enkel de groei van grassen en vervelende mogelijks invasieve (on)kruiden.
  • Mollen eten wormen, wormen eten veel organischmateriaal zoals gazonmulch of compost. Nooit bemesten met compost of mulch is dus de boodschap. Door te maaien en daarna zeer degelijk op te rijven en afvoeren ga je automatisch de bodem verarmen 👍 Ze maken je bodem ook luchtig, wat ten voordelen is van het goede bacteriële leven in je bodem.
  • Op kale plekken kan je in het eerst volgende najaar gaan pluggen. Daarmee wil ik zeggen: inheemse hogere kruiden gaan aankopen en meteen gaan inplanten (pluggen) op die kale plekken. Ipv. ze aan te kopen kan je ze eventueel ook zelf opkweken in potjes natuurlijk. Dit pluggen doe je in september-november, meteen na een maaibeurt. Best enkele dagen voor de eerste vorst voorspelt wordt, dan hoef je nadien niet meer te maaien over deze nieuwe aanplant.
  • Bodemverdichting is een storende laag die kan ontstaan door te veel betreding, maar meestal eerder een gevolg van (bouw)voertuigen, waardoor de bovenste grondlaag te hard in elkaar geperst zit. Op deze plekken groeien kruiden moeilijker. Je kan dan met een riek of woelvork je bodem gaan oplichten. Zit de bodemverdichting dieper dan 30cm, dan heb je een probleem en kan je best een proffesional laten komen om de volledige oppervlakte eerst volledig terug luchtig te maken en deze storende laag te doorbreken.
  • Besproeien met water bevorderd hoofdzakelijk de groei van de grassen. De inheemse kruiden kunnen tegen droogte. Ze wortelen redelijk diep, waardoor ze langer aan het grondwater kunnen. Na een hittegolf zullen de meeste kruiden het overleefd hebben, je grassen daarentegen zullen het harder te verduren hebben. Gaat jaar na jaar toch alles kapot door een aanhoudende droogte, dan kan je niet anders dan wat vochtabsorberend compost over de gehele toplaag te strooien (max 0.5cm dik). Dit mag je tot 1 maal per jaar herhalen, liefst vlak voor een regenbui en na een maaibeurt. Goedkoop in zakken te verkrijgbaar bij het containerpark in je gemeente. Maar doe dit enkel als je zeker bent van een blijvende droge bodem, Compost = nutriënten = ook toename van gras- en onkruidgroei.
  • Te nat? Meestal is dit een probleem van bodemverdichting of je tuin ligt in watergevoelig gebied, dan kan je best een bloemenweide combineren met een wadi. Een zonk in het reliëf van 20 tot 40cm diep waar het te veel aan water kan samenkomen is voldoende. Eens het water is geïnfiltreerd in je bodem kan je hier gewoon weer overheen maaien. Een biotoop op zich!

TIPS:

1. Werk met eilanden

Gebruik je deze weide voor tuinfeestjes of als speelweide? Is dit maximum 1 à 2 dagen per jaar, dan zullen de kruiden er niet veel hinder van ondervinden. Is het toch veel frequenter, dan raad ik je aan om enkel wat 'eilanden' van bloemenweide in je gazon aan te leggen. De zaden zijn best een hoge investering, toch zijn ze qua betreding niet persé gevoeliger dan gras. Het ziet er alleen niet uit, lang platgetrapte bloemen en gras.
Als ik snel van de ene naar de andere kant van mijn tuin wil dwars door een bloemenweide, dat loopt veel te stroef. Zelf werk ik dus met bloemenweides als eilanden in een bloemrijk gazon. Ik leg het enkel aan op plekken waar ik zelden in mijn grastapijt overheen loop. De routes die ik neem over het gras heen naar het tuinhuis, mijn serre, het zonnebed, enz. die beheer ik als bloemrijk gazon. Dit doe ik ook langs alle boorden en zijkanten van bloemperken, verhardingen of langs hagen. Het ziet er esthetisch ook veel netter uit, wat rust brengt in je hoofd (en dan spreek ik vooral voor mezelf).  Maai je gefaceerd, dan kan je telkens een ander eiland maaien. Echt, een aanrader!

2. Plant er vroege voorjaarsbloembollen in

Eens je deze geplant hebt heb je er vele jaren plezier van. Wanneer je de eerste keer in het voorjaar gaat maaien zijn deze  bovengronds al terug verdwenen en mag je met een gerust hart er met je maaitoestel overheen gaan. Het is de eerste stuifmeel en nectarvoorziening van het vroege voorjaar. Krokussoorten scoren heel goed bij hommels. Ik raad je aan ze te planten in de eerder genoemde eilanden, om een nette structuur te behouden. Niet op rijtjes planten, hou het organisch en willekeurig qua vorm. Kleine bolplantjes eerder aan de randen van je eiland of vlak bij je woning. Hogere bolplanten eerder middenin je eilanden of verder weg van je huis.
Koop bij voorkeur met BIO-label, die zijn pesticidevrij en vergiftigen de insecten niet als ze nectar of stuifmeel komen halen. Vb. via Behaagonzekempen, Velt of Bijenstichting.

Help onze natuur en koop planten aan met het BIO-logo van de Europese Unie. Het EU-biologo geeft een coherente visuele identiteit aan biologische producten die in de Europese Unie worden geproduceerd. Het maakt het gemakkelijker voor ons als consument om biologische producten te herkennen en helpt land- en tuinbouwers om hun biologische producten in de hele EU op de markt te brengen. Kies je voor BIO, dan zitten er geen  chemische of synthetische bestrijdingsmiddelen op de plant die oa. onze bijen en vlinders zouden vergiftigen.

  • droge bodem:
    Blauwe druifjes (Muscari botryoides)
    Boerenkrokus (Crocus tommasinianus)
    Bonte krokus (Crocus vernus)
    Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum)
    Oosterse sterhyacint (Scilla siberica)
  • vochtige bodem:
    Sneeuwklokje (Galanthus nivalis)
    Boerenkrokus (Crocus tommasinianus)
  • rijk bemest:
    Sneeuwklokje (Galanthus nivalis)
    Bostulp (Tulipa sylvestris)

🍀 VEEL SUCCES 🍀