TuinBiotoop
a. Bloemrijk gazon
In een natuurvriendelijke tuin willen inheemse dieren geen gazon die er na een maaibeurt net uitziet als een biljarttafel, ook wel een groene woestijn genoemd. Gazon waar veel bloeiende kruiden in voorkomen is zowel ecologisch als economisch veel interessanter. Een schraal en bloemrijk gazon kan ook voor paddenstoelen heel interessant zijn. Eens je met dit stappenplan van start gaat is de tijd dat je elk jaar je gazon moest bemesten met blauwe-, roze- of koemestkorrels voor goed voorbij. Een 'ros' gazon na een hittegolf kan je met deze tips voorkomen. Die nieuwe bloemen in je gazon, waar ik een grote ambassadeur voor ben, zullen kosten- en tijdbesparend werken!
Een bloemrijk gazon is een grasvlakte waar ook andere planten worden toegelaten. Die andere kruidensoorten komen door de wind vanzelf in je gazon terecht, maar we kunnen ook vanaf de aanleg de juiste plantensoorten gaan inbrengen. Dat zorgt voor een sneller succesvol resultaat. Het aanleggen en onderhouden van een kleurrijk gazon is anders dan we klassiek gewoon zijn. Daarover meer info verderop in dit onderstaande stappenplan. Een reeds bestaande gazon omvormen komt ook aan bod.
☀️ zon tot halfschaduw
🍽️ voedingsarme bodem
🐞trekt veel nuttige insecten aan
🌼 +/-9 maanden in bloei
💧 droge tot natte bodem
💰 werkt kostenbesparend
👨🌾 vraagt minder onderhoud
👣 mag frequent betreden worden
🎓 beetje plantenkennis vereist
👓 landelijke uitstraling
🍂 er mag geen bladval op terecht komen
#1 Omkoppen > juni - juli
Kies je locatie hiervoor doordacht. Een bloemrijk gazon is een zadenrijk biotoop wat goed is voor het meerjarige succes van de bloeiende kruiden er in. Maar leg je dit aan naast een verharding met zandvoegen, zullen ook daar deze zaden in gaan kiemen, wat opzich ook mooi kan zijn maar meestal de stempel van onkruid krijgt. Ook naast een klassieke voedingsrijke bloemenborder moet je oppassen dat de gras- en kruidenzaden je border niet overnemen. Wil je net een wilde bloemenborder bekomen? Dan is biotoop c1. bloemenborder ingezaaid wat je zoekt.
Je kan best starten met blote grond, dus je haalt de nog aanwezige vegetatie van de bodem af, om dan alles óm te schuppen (omkoppen). Je graaft eerst een greppel van min. 30cm diep. Hiernaast graaf je een nieuwe greppel, en je gooit telkens de grond ondersteboven in de vorige greppel, zodat de oude toplaag en resterende vegetatie onderaan komt te zitten. Met de grond uit de eerste greppel vul je de allerlaatste greppel terug op.
Moet je nog grond (teelaarde) aanvoeren? Meng dan zeker 1/3 wit- of rivierzand onder om een goede structuur te bekomen voor inheemse zandgrondplanten. Is de locatie van je tuin niet in een zandstreek, dan pas je dit aan naar leem of klei. NOOIT meststoffen toevoegen, want deze versterken de groei van grassen zo fel dat bloeiende plantjes die je gaat toevoegen weinig kans krijgen. Hoe meer zand, leem of klei, hoe interessanter voor inheemse zaden en minder onkruidgroei.
OF je wilt misschien een reeds bestaande gazon omvormen? Dat kan ook, door te werken met pluggen. Daarover meer info in stap #8 verder onderhoud > kale plekken.
#2 Egaliseren
Ga driemaal over de hele oppervlakte er met een 3-tand doorheen om van je brokkelige bodem een kruimelige oppervlakte te maken. Horizontaal, verticaal en diagonaal dus.
Leg alles mooi vlak met een brede rijf of hooirijf. Steenpuin en wortels verwijderen van het oppervlak.
#3 Valszaaibed > juli - augustus
Laat 3 weken onkruiden kiemen en trek ze uit óf hak/schoffel de onkruiden en rijf ze weg. Dit herhaal je minimum 2 maal; gedurende enkele weken het onkruid laten kiemen en het daarna verwijderen. Zo voorkom je concurrentie van onkruiden tussen je gestrooide bloemenzaden. Sla je deze stap over bij een rijke bodem is je kans op succes klein.
#4 Zaden kopen
Ik kan je aanbevelen zaden online te bestellen via ecosem.be, cruydthoeck.nl, debolderik.nl en ecoflora.be. Kies je voor bio, dan zijn ze pesticidevrij en ga je geen insecten onbedoeld lichtjes vergiftigen, maar die biozaden zijn al wat moeilijker te vinden. Ga zeker voor inheemse zaden waar onze streekeigen insecten op zijn afgestemd (tot op het DNA zelfs!). Plant ook bloembollen op deze plek, maar daarover later meer info bij de TIPS.
Op de eerder vernoemde websites kan u door enkele filters toe te passen de perfecte zadenmengeling bekomen. Filters zoals bijvoorbeeld bodemvochtigheid en grondsoort. Zeker ook meerjarig selecteren. Twijfelt u of u de juiste plantenkeuze maakt, bel of mail dan gerust naar deze handelaars. Mijn ervaring is dat ze (in tegenstelling tot grotere tuin- of landbouwcentra met weinig inheems plantgoed) u graag verder helpen met hun grote passie voor biodiversiteit. Hoeveel gram zaden je nodig hebt per m² kan je terugvinden op de productpagina's van de voorgemixte zadenpakketten.
Ik raad je aan om samen met de gekozen meerjarige kruidenmix ook een 1- en 2-jarige mix toe te voegen. Soms zit die al standaard in de zadenmixen. In het eerste groeiseizoen zullen het vooral deze korte maar krachtige bloeiers zijn die in de schijnwerper komen te staan, terwijl de meerjarige planten zich op dat moment eerder ondergronds klaarmaken om de eerste winter te doorstaan. Deze meerjarige kruiden die de winter overleven komen pas in het 2e groeiseizoen tot volwaardige bloei. Je kan de 1- en 2-jarige dus eigenlijk beschouwen als voorgerecht, de meerjarige als hoofdgerecht. Je kan best rodom de 1-jarige heen maaien om hen voldoende kans te geven tot bloei te komen. Ziet er leuk uit ook.
Je hoeft geen graszaad aan te kopen, dit komt vanzelf op je bodem terecht na een tijdje. Geef eerst de gezaaide kruiden alle kansen.
Hier een lijstje met kruiden voor in je gazon wanneer die zich bevindt in een zandstreek:
Wanneer er reeds een voedselrijke bodem aanwezig is:
(vb: naast begraasd weiland,
of na het toevoegen van champignon- of koemest)
Gewone brunel (Prunella vulgaris)
Rode klaver (Trifolium pratense)
Witte klaver (Trifolium repens)
Paardenbloem (Taraxacum vulgare)
Tijmereprijs (Veronica serpyllifolia)
Goudsbloem (Calendula officinalis = 1-jarig)
Oost-Indische kers (Tropaeolum majus = 1-jarig)
Voedselarme bodem: 👍💚
(in zomermaanden zanderig of droog poeder )
Zadenmengsels waar ikzelf goede ervaringen mee heb:
c2 van ecoflora.be > bij een heel arme zanderige bodem, zeer laagblijvende <10cm
#5 Zaaien > september - oktober
Boods een winter na en leg de zaden enkele dagen in je vriesvak alvorens verder te gaan, om de kiemkracht extra te stimuleren.
Vul tevens 4 grote emmers voor 1/3 met droog zand (wit-, rivier-, zandbak-, voeg- of speelzand).
Enkele dagen later, verdeel je de zaden zorgvuldig over de 4 emmers zodat je ongeveer van elke soort zaden evenveel in iedere emmer hebt. Meng het zand en zaden zéér goed door elkaar.
Ga naar je vrijgemaakte bodem en verdeel emmer 1 over de volledige oppervlakte tot die leeg is. Door het toevoegen van zand kan je perfect zien waar je al wel/niet geweest bent met strooien, alsook de vogels gaan minder snel van je dure zaden komen smullen. Dit herhaal je met de overige 3 emmers tot je overal evenveel zand-zaadmix hebt gestrooid.
Bij de TIPS geef ik wat uitleg over het werken met 'eilanden', zeker eens lezen!
Indien je een wel/tuinrol hebt mag je in 3 richtingen de gehele oppervlakte aanrollen. Als je deze niet hebt, dan ga je met je meest platte schoeisel in 2 richtingen over elke dm² van je ingezaaide bodem. Veel trappelplezier! 👟👟👟
Gaat het kortelings niet regenen en je wil het kiemen versnellen? Dan kan je opteren om tot maximum 2 maal per week, in de ochtend, indirect te besproeien met opgevangen regenwater. Dit is geen must.
# 6 Kiemperiode > oktober - april
Enkel om on(gewenste)kruiden te verwijderen loop je over dit deel van je tuin, maar doe dit zo weinig mogelijk. In deze periode is monitoren van de kiemende zaden aangewezen omdat er mogelijks nog on(gewenste)kruiden zullen uitkomen. Dan kan je wieden waar nodig. Ook zullen er andere wél leuke kruiden spontaan uitkomen die je eventueel kan laten staan.
Weet je niet goed wat wel en niet weg moet? Geen probleem, dat is ook niet van de poes. Daarvoor kan ik je de herkennings-app ObsIdentify aanbevelen. Doorgaans gebruik ikzelf in dit biotoop de regel: Komt er wel een bloemknop in, maar komen er geen mooie en duidelijke bloemen aan? Dan hoort hij er meestal niet thuis. Meteen wieden alvorens er zaden aan komen en de plant zich kan verspreiden!
# 7 Eerste maaibeurt > mei-juni
Dit doe je met de hoogste stand van je grasmachine (7-13cm hoog), zodat je de kruidachtige groene bladeren op je bodem niet weg maait. Enkel de grassen en wat van de eerste langere bloemstelen en zaadknoppen zal je zo wegmaaien. Gras krijgt zo een kleine groeibelemmering, kruiden zullen aan een herbloei beginn,en.
Maaien doe je altijd met opvangbak! Dus nooit mulchen, want dat zorgt voor een voedingsrijkere bodem. Voor deze inheemse kruiden willen we net een zo arm mogelijke bodem creëren, zodat ze niet te veel concurrentie krijgen van grassen. Hoe rijker de bodem aan nutriënten, hoe sterker grassen groeien.
Moet je nog een maaitoestel aankopen? Koop dan met voorkeur een machine aangedreven met accu. Heeft je accu-toestel een functie 'ECO'-maaistand, dan schakel je deze best uit om voldoende kracht te hebben bij het maaien van je langere en kruidenrijke gazon.
Probeer altijd om minimum 1/3 van je gazon NIET te maaien. Laat een eilandje staan waar insecten naartoe kunnen vluchten en zaden van kruiden terug kunnen neervallen.
# 8 verder onderhoud
- Blijf maaien telkens wanneer het gras tussen de kruiden te hoog wordt om er nog stabiel over te kunnen wandelen. Wordt de eerste vorst aangekondigd? Zorg dan dat je gazon daarvoor nog even gemaaid is. Tevens het ideale moment om extra planten te pluggen en bloembollen toe te voegen, later meer daarover.
Waar naartoe met je maaisel? Maak ergens in een hoekje, achter een haag bijvoorbeeld, een grashoop of hooiruiter, ook weer een biotoop opzich.
- Houd bladval van je gazon weg. Rijf het op en laat het op natuurlijke wijze composteren op een bladhoop (biotoop opzich) of gebruik het als mulchlaag onder je hagen en struiken. Het belemmert het daglicht voor de kruiden die we alle kansen willen geven. De nutriënten van de bladeren willen we niet in ons bloemrijke gazon laten zakken, dat zou mogelijks vooral het gras en brandnetels sterker laten groeien.
- Bemest nooit! Dit bevordert enkel de groei van grassen en vervelende soms invasieve (on)kruiden.
- Mollen eten wormen, wormen eten veel organisch materiaal zoals gazon mulch of compost. Nooit bemesten is dus de boodschap. Door te maaien met opvangbak ga je automatisch de bodem verarmen 👍 Ze maken je bodem ook luchtig, wat ten voordele is van het goede bacteriële leven in je bodem.
- Op kale plekken kan je in het eerstvolgende najaar gaan pluggen. Daarmee wil ik zeggen: inheemse lage kruiden uit het lijstje eerder opgesomd gaan aankopen en meteen gaan inplanten (=pluggen) op die kale plekken. Ipv. ze aan te kopen kan je ze eventueel ook zelf opkweken natuurlijk. Dit pluggen doe je in oktober - november, meteen na een maaibeurt. Best enkele dagen voor de eerste vorst voorspeld wordt, dan hoef je nadien niet meer te maaien over deze nieuwe aanplant.
- Bodemverdichting kan ontstaan door te veel betreding, maar meestal eerder een gevolg van (bouw)voertuigen, waardoor de bovenste grondlaag te hard in elkaar geperst zit. Op deze plekken groeien kruiden moeilijker. Je kan dan met een riek of woelvork je bodem gaan oplichten. Zit de bodemverdichting dieper dan 30cm, dan heb je een probleem en kan je best een professional laten komen om de volledige oppervlakte eerst volledig terug luchtig te maken en deze storende laag te doorbreken.
- Besproeien bevordert hoofdzakelijk de groei van de grassen. De inheemse kruiden kunnen tegen droogte. Ze wortelen vaak dieper dan gazon, waardoor ze langer aan het grondwater kunnen. Na een hittegolf zullen de meeste kruiden het overleefd hebben, je gazon daarentegen zal het hard te verduren hebben. Gaat jaar na jaar toch steeds alles kapot door een aanhoudende droogte, dan kan je niet anders dan wat vochtabsorberend compost over de gehele toplaag te strooien (max 0.5cm dik). Dit mag je 1 maal per jaar herhalen, liefst vlak voor een regenbui en na een maaibeurt. Goedkoop in zakken verkrijgbaar bij het containerpark in je gemeente. Maar doe dit enkel als je zeker bent van een blijvende droge bodem, Compost = nutriënten = ook toename van gras- en onkruidgroei.
technisch schema: credits > Tuinrangers.be
- Te nat? Meestal is dit een probleem van bodemverdichting. Of ligt je tuin in watergevoelig gebied dan kan je best een bloemrijk gazon combineren met een wadi. Een zonk in het reliëf van 20 tot 40cm diep, waar het teveel aan water kan samenkomen is voldoende. Eens opgedroogd kan je hier gewoon weer doorheen maaien. Een biotoop opzich!
TIPS:
1. Werk met eilanden
Gebruik je deze gazon voor tuinfeestjes of als speelweide? Is dit maximum 2 à 3 dagen per jaar, dan zullen de kruiden de betredingen wel overleven. Is het toch veel frequenter, dan raad ik je aan om enkel wat 'eilanden' in je gazon aan te leggen als bloemrijk gazon tuinbiotoop. De zaden en planten die ik hier voor aanbeveel zijn best een hoge investering. Toch zijn ze qua betreding niet persé gevoeliger dan gras. Het ziet er alleen niet uit, platgetrapte bloemen en kruiden. Als ik snel van de ene naar de andere kant van mijn tuin wil, loopt het ook wat stroever, zo een kruidentapijt. Zelf werk ik dus met eilanden van bloemrijk gazon op plekken waar ik zelden overheen loop in mijn gras. De routes die ik neem over het gras heen - naar het tuinhuis, mijn serre, het zonnebed, enz. - die zaai ik ook gewoon in met graszaad (van Europese bodem). Dit doe ik ook voor alle boorden en zijkanten langs bloemperken, verhardingen of hagen heen. Alle nutsvoorzieningen blijven zo net en mooi bereikbaar. Deze wandelstroken van ingezaaid gazon maai ik ook iets frequenter. 't Is te zeggen, ik maai vooral de kruidenrijke eilanden minder vaak. Het zal zeker voorkomen dat het ene eiland er veel mooier bij staat dan het andere. Door te werken met eilanden is het ook geen probleem als ik beslist om de ene wel en de andere niet te maaien. Zo kunnen de insecten de plek die je niet maait ook wee gebruiken als toevluchtsoord. Dubbel voordeel dus, want het hele idee van eilanden ziet er esthetisch ook nog eens veel netter uit, wat rust brengt in je hoofd (en dan spreek ik vooral voor mezelf). Een echte aanrader!
2. Plant er vroege voorjaarsbloembollen in
Eens je deze geplant hebt ga je er vele jaren plezier van hebben. Wanneer je de eerste keer in het jaar gaat maaien zijn deze bollen en knollen bovengronds al terug verdwenen en mag je met een gerust hart er overheen gaan en maaien. Het is de eerste stuifmeel en nectar voorziening van het vroege voorjaar. Krokus soorten scoren heel goed bij hommels. Ik raad je aan ze te planten in de eerder vernoemde eilanden, om een nette structuur te behouden. Niet op rijtjes planten, maar hou het organisch en willekeurig qua vorm. De kleinste bloembolplantjes zijn het interessantst aan de randen van je eiland of vlak bij je woning. Hogere bollenplanten dan eerder middenin je eilandjes of verder weg van je huis. Meest ideale moment is wanneer de bodem nog wat restwarmte van de zomer heeft in september-oktober. Dan wortelen ze nog een beetje voor de eerste vorst en hebben ze in het voorjaar een stevigere bol om mee van start te gaan. Koop bij voorkeur met BIO-label, die zijn pesticidenvrij en vergiftigen de insecten niet als ze nectar of stuifmeel komen halen in de eerste bloeijaren. Vb. via Behaagonzekempen, Velt, Bijenstichting of Ecoflora.
Help onze natuur en koop planten aan met het BIO-logo van de Europese Unie. Het EU-biologo geeft een coherente visuele identiteit aan biologische producten die in de Europese Unie worden geproduceerd. Het maakt het gemakkelijker voor ons als consument om biologische producten te herkennen en helpt land- en tuinbouwers om hun biologische producten in de hele EU op de markt te brengen. Kies je voor BIO, dan zitten er geen chemische of synthetische bestrijdingsmiddelen op de plant die oa. onze bijen en vlinders zouden vergiftigen.
- droge bodem:
Blauwe druifjes (Muscari botryoides)
Boerenkrokus (Crocus tommasinianus)
Bonte krokus (Crocus vernus)
Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum)
- vochtige bodem:
Sneeuwklokje (Galanthus nivalis)
Boerenkrokus (Crocus tommasinianus)
- rijk bemeste bodem:
Sneeuwklokje (Galanthus nivalis)
Bostulp (Tulipa sylvestris)
